Czym jest antraknoza maliny i jak ją wyleczyć?

Antraknoza maliny (ang. antracnose of raspberry) to choroba o podłożu grzybiczym, która atakuje rośliny z rodzaju jeżyn (łac. Rubus). Za obserwowane objawy odpowiadają Elsinoë veneta. Jak wyglądają porażone pędy? Czy da się je wyleczyć? W jaki sposób zabezpieczyć swoją uprawę?

Co to jest antraknoza maliny?

Za antraknozę maliny odpowiadają grzyby gatunku Elsinoë veneta. Występują nie tylko w Europie, ale także w Australii i Ameryce Północnej. W Polsce atakują najczęściej malinę właściwą (łac. Rubus idaeus) oraz jeżynę krzewiastą (łac. Rubus fruticosus), chociaż podatna jest większość gatunków ostrężyn. Choroba pojawia się zarówno na plantacjach, jak i wśród dziko rosnących roślin, a nasilenie jej symptomów jest zależne od regionu, w jakim rosną maliny i jeżyny. Najbardziej narażone są uprawy w zachodniej części kraju.

Antraknoza maliny i jeżyny – etiologia

Elsinoë veneta rozprzestrzenia się w postaci zarodników, infekując przede wszystkim młode pędy podczas intensywnych opadów deszczu. Poza wysokim poziomem wilgotności powietrza, jego rozwojowi sprzyja temperatura utrzymująca się pomiędzy 18 a 25°C. Grzyb jest saprotrofem, a więc żywi się szczątkami martwych pędów i liści. 

Zarodniki Elsinoë veneta rozwijają się w zarodniach przyjmujących postać worków. Po zimie, którą pasożyt spędza na porażonych i opadłych częściach rośliny, wykształcają się zarodniki workowe odpowiedzialne za rozwój infekcji pierwotnej. Z kolei w chłodniejszych miesiącach, kiedy grzyb przechodzi w okres wegetacyjny, uwalniane są zarodniki konidialne, które roznoszą chorobę na sąsiadujące maliny (to tzw. infekcja wtórna).

Przyczyny i objawy antraknozy maliny

Jak wspomniano, Elsinoë veneta atakuje przede wszystkim młode pędy. Objawy są widoczne na wszystkich nadziemnych częściach roślin, grzyb nie poraża natomiast systemu korzeniowego. Pierwsze objawy antraknozy malin pojawiają się wiosną. Na młodych pędach zaobserwować można purpurowe lub fioletowe plamy o małej średnicy. 

Wraz z postępem choroby zajmują one coraz większy obszar, a ich kolor zaczyna się zmieniać, przyjmując szarawą lub białawą barwę. Wciąż otacza je charakterystyczna, czerwono-fioletowa obwódka. Kiedy tak się dzieje, oznacza to, że w pędach zaczęły się rozwijać zarodniki konidialne, które wkrótce zainfekują wtórnie pobliskie krzewy. Poza pędami, mikroorganizm atakuje:

• kwiaty,
• owoce,
• ogonki liści,
• szypułki,
• rzadziej liście.

Elsinoë veneta może zaatakować zdrowe i nieuszkodzone maliny. Wystarczy, że wysoka wilgotność powietrza oraz umiarkowana temperatura utrzymują się przez dłuższy czas. Wtedy grzyb może się swobodnie rozwijać, a w efekcie krzewy zaczynają gubić przedwcześnie liście i zamierają.

Jak rozpoznać antraknozę maliny?

Antraknoza maliny jest bardzo niebezpieczną chorobą. Szybkie rozpoznanie jest tutaj kluczowe, aby grzyb nie rozprzestrzenił się na resztę plantacji, ponieważ w sprzyjających warunkach atmosferycznych może doprowadzić do dużych strat. Jak rozpoznać zakażenie Elsinoë veneta? W poniższej tabeli opisano charakterystyczne objawy, które można zaobserwować na poszczególnych fragmentach porażonych roślin.

Zapobieganie antraknozie maliny

Aby skutecznie zapobiegać antraknozie maliny, warto wybierać odmiany, które są mniej podatne na działanie Elsinoë veneta. Oczywiście sadzonki należy kupować wyłącznie u zaufanych, sprawdzonych sprzedawców, w ten sposób minimalizuje się ryzyko, iż zakupiony krzew już jest porażony. Warto też zawsze przyjrzeć się dokładnie liściom, pędom czy kwiatom, aby upewnić się, czy nie widać na nich żadnych niepokojących symptomów. Podczas uprawy należy natomiast dbać o odpowiednie warunki rozwoju roślin poprzez: 

• zapewnienie malinom właściwego rozstawu,
• pozbywanie się pędów, które rosną bardzo gęsto, uniemożliwiając swobodny przepływ powietrza w dolnych partiach krzewowów,
• regularne oczyszczanie podłoża z chwastów,
• wycinaniu pędów po zbiorze owoców.

Leczenie antraknozy maliny

Podstawą leczenia antraknozy maliny jest natychmiastowe odcinanie i utylizowanie porażonych pędów oraz przedwcześnie opadłych liści. Takie działanie minimalizuje ryzyko wystąpienia infekcji wtórnej. Kolejnym krokiem jest stosowanie środków ochrony roślin: 

• pierwsze zabiegi warto wykonać wiosną, jeszcze przed kwitnieniem, gdy pędy sięgają 10-20 cm i zaobserwuje się na nich
• objawy rozwoju grzyba,
• kolejne zabiegi wykonuje się, gdy roślina kwitnie, 
• ostatnich środków warto użyć po zbiorze owoców i wycięciu pędów.

Zabiegi związane z ochroną roślin wykonywane przed oraz w trakcie kwitnienia to tzw. zabiegi zwalczające. Fungicydy (np. SWITCH 62,5 WG lub Scorpion 325 SC) stosuje się tutaj wyłącznie po zaobserwowaniu objawów rozwoju grzyba, zwykle od kwietnia do końca czerwca. Z kolei w październiku, po zbiorach, można wykonać zabieg profilaktyczny, mający na celu zniszczenie Elsinoë veneta i uniemożliwienie mu zimowania w porażonych częściach maliny.

Bibliografia:

1. Dolan A., MacFarlane S., Jennings S. N., Pathogens in Raspberry and Other Rubus spp., Raspberry Breeding, Challenges and Advances, Springer 2018, p. 41-61.
2. Grabowski M., Choroby truskawek, porzeczek i agrestu po zbiorach, Działkowiec 2002, 07, s. 58.
3. Liu L-P. et al., Colletotrichum neorubicola sp. nov., a new leaf anthracnose pathogen of raspberry from northeast China, Mycological Progress 2020, vol. 19, pp. 947-955.
4. Meszka B., Ochrona malin a malejąca liczba fungicydów, Hasło Ogrodnicze 2010, 06, s. 86-91.
5. Michalecka M., Kałużna M., Aktualne zagrożenia ze strony patogenów w jagodnikach i jak sobie z nimi radzić?, 63. Ogólnopolska Naukowa Konferencja Ochrony Roślin Sadowniczych 2024.