Konwalia majowa – charakterystyka i uprawa w przydomowym ogrodzie

Konwalia majowa (Convallaria majalis) zwana jest również konwalią leśną, lanuszką, majówką lub kokoryczką. Rośnie zazwyczaj dziko w lasach, ale jest także uprawiana w ogrodach. Jej ciemnozielone liście i piękne, białe kwiaty od wieków uznawane są za symbol niewinności oraz emanują niezwykle delikatnym aromatem. Mimo swojej trującej natury konwalia zawiera również wiele właściwości leczniczych.

Charakterystyka i wymagania środowiskowe konwalii majowej

Konwalia majowa to niska, rozłożysta bylina z rodziny liliowatych, charakteryzująca się pełzającym podziemnym kłączem oraz dużymi, eliptycznymi lub lancetowatymi, soczyście zielonymi liśćmi wyrastającymi bezpośrednio z kłącza. Jej łodyga jest bezlistna. Roślina ta kwitnie małymi, dzwoneczkowatymi kwiatami o subtelnym, słodkim zapachu, który unosi się wokół niej podczas kwitnienia. Kwiaty pojawiają się w trzecim roku uprawy i są zebrane w grona. W przypadku odmian ogrodowych – na jednej łodydze może pojawić się nawet do 18 białych kwiatów, osiągających długość 9 cm.

Konwalia dorasta do wysokości 10 do 30 cm. Rośnie płatowo i rozrasta się głównie za pomocą kłączy. Jej niewielkie, zwisający, kulisty owoc o średnicy około 1 cm jest początkowo zielony, a potem czerwienieje. Okres kwitnienia tej rośliny przypada na okres od maja do początku czerwca. Często spotykana jest w przydomowych ogrodach oraz dziko rosnąca w lasach liściastych lub mieszanych. Występuje w klimacie umiarkowanym na wielu obszarach Europy, Ameryki Północnej oraz północnej i środkowej Azji. W Polsce można ją znaleźć praktycznie w każdym regionie kraju, z wyjątkiem obszarów górskich. Ten rodzaj kwiatów preferuje żyzne i wilgotne podłoża oraz miejsca o umiarkowanym nasłonecznieniu.

Uprawa i pielęgnacja konwalii majowej

Konwalie są często sadzone w ogrodach lub parkach jako rośliny okrywowe. Dobrze znoszą susze. Wymagają one gleby próchniczej i wilgotnej, o dużej przepuszczalności. Najlepiej rosną w delikatnym cieniu, natomiast posadzone w całkowitym cieniu często nie kwitną. Warto sadzić je pod większymi i mniejszymi drzewami oraz między krzewami, wtedy idealnie przyozdobią przestrzeń. Można również posadzić je od północnej strony ogrodu, tuż obok roślin cieniolubnych np.:

• bodziszków,
• leszczyn, 
• szczawików, 
• kopytników, 
• cisów, 
• cyprysików.

Jak rozmnożyć konwalię? Do tego wykorzystuje się podział podziemnych kłączy. Należy je wykopać z ziemi, oczyścić i pociąć na fragmenty o długości 5 centymetrów, zachowując co najmniej jeden pąk na każdym z nich. Tak przygotowane sadzonki konwalii należy umieścić bezpośrednio w gruncie, zachowując odległość 15-20 cm między nimi.

Okres sadzenia konwalii majówkowej przypada na październik i początek listopada. Aby przygotować stanowisko do jej uprawy, należy wymieszać ziemię z dojrzałym kompostem, obornikiem i torfem. W początkowym okresie uprawy konieczne jest regularne usuwanie chwastów. Z kolei w październiku zaleca się przycinanie wszystkich uschniętych części rośliny nisko nad ziemią, które można wykorzystać do kompostu. Warto pamiętać, że konwalia może rosnąć przez wiele lat w tym samym miejscu.

Choroby i zagrożenia dla konwalii majowej

Głównym zagrożeniem dla konwalii majowej jest szara pleśń, spowodowana przez grzyby Botrytis cinerea. Puszysty i szary nalot może świadczyć o wystąpieniu tej choroby. W takiej przypadku wystąpienia powyższych symptomów zaleca się ograniczenie podlewania rośliny oraz zapewnienie jej większej ilości światła słonecznego. Można również zastosować preparaty chemiczne oraz przysypać najbliższe otoczenie rośliny naftaliną. 

Konwalia majowa jest gatunkiem objętym częściową ochroną. Nadmierne pozyskiwanie rośliny w celach leczniczych i ozdobnych zagraża jej populacji. Innym niebezpieczeństwem jest działalność człowieka na terytorium lasów. Powoduje to kurczenie się, a nawet zanik siedlisk konwalii.

Jakie są właściwości i toksyczność konwalii?

Konwalia ma właściwości lecznicze i toksyczne. Wzmacnia mięsień sercowy, działa skutecznie na niewydolność płuc, oraz posiada właściwości moczopędne i regulujące ciśnienie krwi. Ze względu na wysoką zawartość tzw. glikozydów nasercowych, konwalia wykazuje działanie toksyczne. Nie należy jej spożywać bez konsultacji z lekarzem. Silnie trujące są wszystkie części konwalii: liście, kwiaty, łodyga, a szczególnie owoce.

Jakie są objawy zatrucia konwalią majową? Najczęstsze objawy to:

• ucisk w klatce piersiowej,
• nudności
• biegunka,
• zawroty głowy 
• spadek ciśnienia tętniczego, 
• wymioty,
• czerwona wysypka na skórze, 
• zaburzenia czynności układu krwionośnego 
• zaburzenia widzenia, wszystko postrzegane jest w kolorze żółtym.

W przypadku braku pomocy medycznej może dojść do zatrzymania akcji serca oraz śmierci.

Bibliografia: 

1. Matuszkiewicz W., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski (2006)
2. Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., Flora Polski. Rośliny chronione (2006)